प्रतिबन्धले रुसको अर्थतन्त्रलाई कति नोक्सान पुर्‍याइरहेको छ ?

युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले रुसी सेना अब लाइमनबाट पूर्णरुपमा बाहिरिएको बताएका छन् । उनले रुसको कब्जामा रहेका युक्रेनका क्षेत्रहरुलाई सेनाले पूर्णरुपमा मुक्त गराउने आशा पनि व्यक्त गरे ।

युक्रेनी सेनाले लिमान सहरको पुन: कब्जालाई अमेरिकी रक्षा सचिव लोयड अस्टिनले महत्त्वपूर्ण रूपमा वर्णन गरेका छन् र युक्रेनी सेनाले ‘महान् काम’ गरिरहेको बताए।

शहरलाई रूसी सेनाले यातायात केन्द्र र सञ्चालनका लागि प्रयोग गरिरहेको थियो। तर, यसै साता शनिबार रुसी सेना यहाँबाट सर्नुपरेको थियो । लिमान डोनेट्स्कमा छ र डोनेट्स्क रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले शुक्रबार आधिकारिक रूपमा रुसलाई स्वीकार गरेका चार क्षेत्रहरूमध्ये एक हो।

यी दुई बाहेक खेरसन र जापोरिझिया क्षेत्रहरू पनि आधिकारिक रूपमा पुटिनले रूसमा समावेश गरेका छन् । उनले यो जनताको विचारलाई सम्मान गर्नुपर्ने बताए । रुसले केही दिनअघि यी क्षेत्रमा जनमत संग्रह गराएको थियो, जसको युक्रेन र पश्चिमी देशहरूले आलोचना गरेका थिए।

पुटिनले युक्रेनका चार क्षेत्रलाई रुसमा समावेश गर्ने सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेपछि अमेरिकाले रुसमाथि फेरि कडा प्रतिबन्ध लगाउने घोषणा गरेको छ । योसँगै युरोपियन युनियनले पनि रुसले युद्धका लागि आवश्यक रकमको व्यवस्था गर्न नसक्ने नियतले रुसमाथि कडा प्रतिबन्ध लगाउने योजना बनाएको छ ।

प्रतिबन्धहरू के हुन् ?
एक देशले अर्को देशलाई आक्रामक मनोवृत्ति अपनाएमा वा आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय कानूनको उल्लङ्घन वा रोक्नको लागि दण्डात्मक प्रतिबन्धहरू लगाउँछ। यी प्रतिबन्धहरू आर्थिक वा व्यापारसँग सम्बन्धित हुन सक्छन्।

यी कडा कदमहरू हुन् जुन कुनै पनि देशले लिन सक्छ, यो एक हिसाबले युद्ध लड्नु जस्तै हो।

अमेरिका र ईयूले चालेका पछिल्लो कदम के छन् ?

युक्रेनका चार क्षेत्रमा जनमत संग्रह गराएको भन्दै अमेरिकाले रुसी संसदका २७८ सदस्यमाथि प्रतिबन्ध लगाएको छ । रुसको रक्षा उद्योगसँग सम्बद्ध १४ व्यक्तिमाथि प्रतिबन्ध लगाउने योजना पनि बनाएको छ ।

अमेरिकाले युक्रेनी भूभाग कब्जा गर्न सैन्य सहायता प्रदान गर्ने वा सहयोग गर्ने रुस बाहिरका संगठनहरूलाई पनि निशाना बनाउने बताएको छ।

युरोपेली आयोगले पनि नयाँ प्रतिबन्धहरूको घोषणा गरेको छ र रूसबाट आयातमा थप प्रतिबन्धहरू प्रस्ताव गरेको छ। आयोगले हाइटेक उत्पादनको निकासीमा पनि प्रतिबन्ध लगाउने तयारी गरेको छ ।

रुसमाथि हालसम्मका प्रतिबन्धहरू के के छन् ?
रुसमाथि आर्थिक नाकाबन्दी लगाएर पश्चिमी देशहरूले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा दबाब दिइरहेका छन् ।अमेरिकाले रुसलाई अमेरिकी बैंकमा रहेको विदेशी मुद्राबाट ऋण तिर्न प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

विश्वभरि पैसा लेनदेनको लागि प्रयोग हुने अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय सन्देश प्रणाली स्विफ्ट प्रणालीबाट प्रसिद्ध रूसी बैंकहरू हटाइएका छन् । जसका कारण अन्य देशबाट निकासी हुने तेल र ग्यासबाट रुसलाई भुक्तानी लिन ढिलाइ भइरहेको छ ।

बेलायतले ठूला रुसी बैंकहरुलाई बेलायतको आर्थिक प्रणालीबाट निष्कासन गरेको छ । यसले रुसी बैंकहरुको सम्पत्ति रोक्का गरेको छ, रुसी कम्पनीहरुलाई ऋण लिन प्रतिबन्ध लगाएको छ र रुसी नागरिकहरुलाई बेलायतको बैंकहरुमा पैसा जम्मा गर्न प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

तेल र ग्याँस प्रतिबन्ध
यस वर्षको डिसेम्बरदेखि युरोपेली संघले समुद्री मार्गबाट ​​रूसी तेल आयातमा प्रतिबन्ध लगाउनेछ।फेब्रुअरी २०२३ सम्म युरोपेली संघले रूसबाट परिष्कृत तेल उत्पादनहरूमा प्रतिबन्ध लगाउनेछ। युरोपेली संघले रुसी कोइला आयात बन्द गरेको छ ।

अमेरिकाले रुसबाट हुने सबै तेल र ग्यास आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । सन् २०२२ को अन्त्यसम्ममा बेलायतले रुसी तेलको प्रयोग बन्द गर्नेछ । बेलायतले रुसबाट ग्यास आयातमा रोक लगाएको छ ।

जर्मनीले रुसबाट ग्यास आयात गर्न नर्डस्ट्रिम पाइपलाइन खोल्ने योजनालाई स्थगित गरेको छ। यस वर्षको डिसेम्बरदेखि युरोपेली संघ र जी ७ पनि रूसबाट तेल खरिद गर्नेहरूका लागि तेलको मूल्यलाई सीमित गर्न चाहन्छन्।

उनीहरूले रसियाबाट कच्चा तेल आयात गर्ने कम्पनीलाई तोकिएको मूल्यभन्दा बढी तिर्ने हो भने वेस्टर्न इन्स्योरेन्स कम्पनीले तेल ढुवानी गर्न नदिने बताइरहेका छन् ।

युरोपियन युनियनले रुसबाट ग्यास आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको छैन किनभने युरोपेली देशहरू यस मामिलामा आफ्नो आपूर्तिको ४० प्रतिशत रूसमा निर्भर छन्।

रूसी नागरिकहरुमा प्रतिबन्ध
अमेरिका, युरोपेली संघ, बेलायत र अन्य धेरै देशहरूले तथाकथित रुसी अलिगार्चहरूसहित करिब १,००० रूसी नागरिक र व्यवसायहरूमाथि प्रतिबन्ध लगाएका छन्।

यो विश्वास गरिन्छ कि यी धनी व्यापारीहरू हुन् जो रूसी राष्ट्रपतिको नजिक छन्, जस्तै चेल्सी फुटबल टोलीका पूर्व मालिक रोमन अब्रामोविच। अमेरिका, युरोपेली संघ, बेलायत र क्यानडाले रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन र विदेशमन्त्री सर्गेई लाभरोभको देशमा रहेको सम्पत्ति रोक्का गरेका छन् ।

प्रतिबन्ध लगाइएका रुसी नागरिकका सुपरयाटहरू पनि जफत गरिएका छन् । रुसी व्यापारी ओलेग डारिपास्कालाई न्युयोर्कमा अमेरिकी प्रतिबन्धको उल्लङ्घन गरेको अभियोग लगाइएको छ ।

बेलायतले प्रतिबन्धका कारण ‘गोल्डेन भिसा’ जारी गर्न बन्द गरेको छ । यस प्रणाली अन्तर्गत, धनी रूसी नागरिकहरूले सजिलै बेलायतमा बस्न पाउनेछन्।

प्रतिबन्धहरू के के हुन् ?
बेलायत, अमेरिका र युरोपेली संघले नागरिक र सेना दुवैले प्रयोग गर्न सक्ने कारका पार्टपुर्जा जस्ता सामानको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएका छन्। बेलायत, अमेरिका, ईयू र क्यानडाको हवाई क्षेत्रबाट सबै रुसी उडानहरूलाई पूर्ण रूपमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ।

रुसबाट सुन आयातमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ । रसियामा विलासिताका सामानको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ । बेलायतले भोड्का जस्ता केही वस्तुको आयातमा ३५ प्रतिशतको आयात कर लगाएको छ।

धेरै अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीहरूले या त रुससँगको व्यापार बन्द गरेका छन् वा रूसी बजारबाट पूर्ण रूपमा बाहिरिएका छन्।

के प्रतिबन्धले रूसलाई असर गरिरहेको छ ?
तेल र ग्यासको बढ्दो दरका कारण रुसले युद्धका लागि पैसाको व्यवस्था गर्न सहयोग गरिरहेको छ । अनुसन्धान संगठन अर्गस मिडियाका प्रमुख अर्थशास्त्री डेभिड फयाफ भन्छन्, ‘पछिल्लो एक वर्षमा रुसको कच्चा तेलको आम्दानी ४१ प्रतिशतले बढेको छ ।’

‘रूसको निर्यातको ४० प्रतिशत तेलले ओगटेको छ, र त्यसैले यो युद्धको लागि आर्थिक सहयोग गर्नु महत्त्वपूर्ण छ,’ उनी भन्छन्।

तर, डेभिड फ्याफ भन्छन्, ‘प्रतिबन्धले रूसलाई फरक तरिकाले असर गरिरहेको छ। उच्च प्रविधिका उपकरणहरू, विशेष गरी सेनालाई मद्दत गर्न सक्ने उपकरणहरूमा पहुँच रोकेर रूस कमजोर हुँदैछ।’

रुसको प्रतिक्रिया के छ ?
रुसले देशका २ सय उत्पादनको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । जसमा दूरसञ्चार, चिकित्सा, सवारी साधन, कृषि सामान, विद्युतीय उपकरण र काठका उत्पादनहरू पर्छन्।

रुसले सरकारी ऋणपत्र धारण गर्ने विदेशी धारकहरूलाई ब्याज तिर्न रोकेको छ, साथै विदेशमा रहेका रुसी कम्पनीका सेयरधनीहरूलाई भुक्तानी गर्नबाट रोकेको छ। यसले विदेशी लगानीकर्ताहरूलाई प्रतिबन्ध लगाएको छ जससँग अरबौं डलरको रूसी लगानी छ ताकि उनीहरूले तिनीहरूलाई बेच्न नपरोस्।